Οριακή (Μεταιχμιακή) Διαταραχή της Προσωπικότητας – ΜΔΠ «Θα σαλτάρω», «από μια κλωστή κρέμεται η ψυχική μας υγεία», ποτέ δεν ξέρεις αν κάποια στιγμή θα περάσεις από την απέναντι μεριά»: Αυτές είναι εκφράσεις από την καθημερινή μας γλώσσα που δίνουν την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιο όριο ανάμεσα στην ψυχική υγεία και την παθολογία. Για πολλά χρόνια είχαν περιγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία ασθενείς με συμπτώματα ανάμεσα στη νεύρωση και στην ψύχωση, που δημιουργούσαν αρκετή διαγνωστική σύγχυση και που τους είχαν δοθεί ονομασίες και διαγνώσεις που τόνιζαν ακριβώς τη μεταιχμιακή ή οριακή κατάστασή τους.
Ποια είναι τα συμπτώματα ενός ατόμου που έχει διαγνωσθεί από ψυχίατρο με οριακή διαταραχή προσωπικότητας; Οι διαταραχές της προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από μια σειρά χρόνιων και άκαμπτων τρόπων σκέψης, δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών και διαταραγμένων διαπροσωπικών σχέσεων.
Στην οριακή (ή αλλιώς μεταιχμιακή/borderline personality) το άτομο χαρακτηρίζεται από έντονη αστάθεια ως προς τον τρόπο που συνδέεται με τους άλλους ανθρώπους, την εικόνα του εαυτού του, την ένταση των συναισθημάτων του και τις εναλλαγές της συμπεριφοράς του.
Η προσωπικότητά του λειτουργεί ανάμεσα στον πόλο της ψύχωσης και της νεύρωσης. Εξιδανικεύει και απομυθοποιεί τους άλλους, καταλήγοντας εύκολα να τους κατατάσσει σε «καλούς» ή «κακούς» με αποτέλεσμα να εισχωρεί σε σχέσεις «αγάπης – μίσους».
Ο φόβος της εγκατάλειψης είναι κεντρικός, κάτι το οποίο πασχίζει να αποφύγει, αναπτύσσοντας έντονα εξαρτητικές συμπεριφορές στις σχέσεις του. Στην ιδέα και μόνο της εγκατάλειψης μπορεί να εμφανίσει παροδικές παράλογες σκέψεις ως αντίδραση στο στρες.
Η ταυτότητά του είναι κατακερματισμένη, έχει χρόνια συναισθήματα κενού και δεν ξέρει ποιος πραγματικά είναι. Καταφεύγει σε παρορμητισμούς ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές για να διαχειριστεί τα διάσπαρτα και χαοτικά συναισθήματά του.
Η οριακή διαταραχή εμφανίζεται τρεις φορές συχνότερα στις γυναίκες.
Ποια θεραπεία ενδείκνυται για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας;
Στις διάφορες θεραπείες ο στόχος των παρεμβάσεων δεν είναι τόσο η ίαση, όσο ο έλεγχος και η διαχείριση των δυσπροσαρμοστικών μοτίβων συμπεριφοράς, η οριοθέτηση και η βελτίωση της ποιότητας των σχέσεων του ατόμου. Η ατομική ψυχοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη.
Σε γενικές γραμμές (και ανάλογα με την ειδική κατεύθυνση του ψυχοθεραπευτή) στοχεύει στη δημιουργία μιας σταθερής, δομημένης και οριοθετημένης θεραπευτικής σχέσης. Ομως η διαπροσωπική αστάθεια και οι ευμετάβλητες συναισθηματικές αντιδράσεις του ατόμου προβάλλονται στον θεραπευτή και η θεραπεία δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Σε βαρύτερες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή με χαμηλές δόσεις νευροληπτικών, αντικαταθλιπτικών, λιθίου ή βενζοδιαζεπινών μπορεί να μειώσει τη δυσφορία, τις έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, τα παρανοειδή ή καταθλιπτικά συμπτώματα και έτσι να ενισχύσει τόσο την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας, όσο και τη συνολική λειτουργικότητα του ατόμου.
Μ. Κωστοπούλου
Διαγνωστικά Κριτήρια κατά DSM-IV για τη Οριακή/Μεταιχμιακή ΔιαταραχήΠροσωπικότητας
- Ξέφρενες προσπάθειες του ατόμου να αποφύγει πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη. Σημείωση: Μην περιλαμβάνετε αυτοκτονική ή αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά που καλύπτεται στοΚριτήριο 5.
- Ένας τύπος ασταθών και έντονων διαπροσωπικών σχέσεων που χαρακτηρίζονται από εναλλαγές μεταξύ ακραίων περιπτώσεων της εξιδανίκευσηςκαι της υποτίμησης.
- Διατάραξη της ταυτότητας: έντονα και επίμονα ασταθής εικόνα ή αίσθηση του εαυτού.
- Παρορμητικότητα σε τουλάχιστον δύο τομείς που είναι δυνητικά αυτοκαταστροφικοί (π.χ. ξόδεμα χρημάτων, σεξ, κατάχρηση ουσιών, απρόσεκτη οδήγηση, επεισόδια υπερφαγίας). Σημείωση: Μην περιλαμβάνετε αυτοκτονική ή αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά που καλύπτεται στο Κριτήριο 5.
- Επανειλημμένη αυτοκτονική συμπεριφορά, χειρονομίες ή απειλές ή αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά.
- Συναισθηματική αστάθεια οφειλόμενη σε έντονη αντιδραστικότητα της διάθεσης (π.χ. έντονη επεισοδιακή δυσφορία, ευερεθιστικότητα ή άγχος που συνήθως διαρκεί για λίγες ώρες και μόνο σπάνια περισσότερο από λίγες μέρες).
- Χρόνια αισθήματα κενού.
- Απρόσφορος έντονος θυμός ή δυσκολία ελέγχου του θυμού (π.χ. συχνά ξεσπάσματα θυμού, συνεχής θυμός, επανειλημμένα το άτομοέρχεται στα χέρια).
- Παροδικός, σχετιζόμενος με στρες παρανοϊκός ιδεασμός ή σοβαρά διασχιστικά συμπτώματα.
- Περιγραφή Κλινικής Εικόνας
- Άτομα με ΜΔΠ δεν αντέχουν τη μοναξιά, την αισθάνονται σαν εγκατάλειψη και έχουν έντονο φόβο ή και πανικό, θυμό, οργή, και μπορεί να κάνουν παρορμητικά αυτοκαταστροφικές πράξεις (8-10% αυτοκτονούν).
- Έχουν ασαφή και ασταθή εικόνα του εαυτού τους, που εκδηλώνεται με δραματικές και απότομες αλλαγές στην ταυτότητα τους.
- Έχουν πολύ μεγάλη συναισθηματική αστάθεια.
- Παραπονιούνται για χρόνια αίσθηση κενού και βαθιάς μοναξιάς.
- Κάτω από έντονο στρες μπορεί να έχουν σύντομα ψυχωτικά επεισόδια.
- Έχουν την τάση να δημιουργούν έντονες, ασταθείς και γενικά χαώδεις διαπροσωπικές σχέσεις.
- Μπορούν να περάσουν απότομα από την εξιδανίκευση στην υποτίμηση ατόμων που μπορούν να τους δώσουν φροντίδα
- Μελέτες δείχνουν ότι το 70-79% των ατόμων που υποφέρουν από οριακή διαταραχή προσωπικότητας έχουν βιώσει κακοποίηση ή ψυχολογικό τραύμα. Η οικογένειά μας μπορεί να είναι το δώρο μας ή η κατάρα μας. Ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, αποτελούμενο από αγάπη, ασφάλεια και πειθαρχία βοηθά στην ανάπτυξη ενός υγιούς και επιτυχημένου ατόμου. Ένα δυσλειτουργικό περιβάλλον δημιουργεί ένα άτομο με καρδια πληγωμένη από φόβο και θυμό, και μυαλό μπερδεμένο και παρορμητικό. Το άτομο αυτό, εξαιτίας της οικογένειάς του, αναπτύσσει μια προσωπικοτητα με προδιάθεση προς εξαρτήσεις, αποτυχίες και αυτοκαταστροφικές πράξεις.Ο χωρισμος από τους γονείς, το διαζύγιο, ή ο θάνατος ενός από τους γονείς, οι μακροχρόνιες ασθένειες, τα συχνά ταξίδια, ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη του παιδιού και στην ικανότητά του να αναπτύξει εμπιστοσύνη στον ασταθή και αφερέγγυο κόσμο του.
Andreas Galiatsatos 