ΨΥΧΟ Η ΑΥΤΟΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Τις περισσότερες φορές δεν βλέπουμε τον άλλο,
Όλοι μας χρησιμοποιούμε διάφορες τεχνικές ή μηχανισμούς για ν’ ανακουφιστούμε από την εσωτερική ένταση και να προφυλαχθούμε από επώδυνες εμπειρίες. Από τους μηχανισμούς αυτούς μερικοί λειτουργούν συνειδητά, οι πιο πολλοί όμως λειτουργούν ασυνείδητα. Οι ψυχικοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούμε ασυνείδητα για να  μειώσουμε το άγχος και να διευθετήσουμε τις συγκρούσεις μας, λέγονται αμυντικοί μηχανισμοί. Υπάρχει μεγάλος αριθμός αμυντικών μηχανισμών και κάθε άτομο μπορεί να χρησιμοποιεί κάποιο συνδυασμό από αυτούς.  Όσο πιο φυσιολογικό είναι το άτομο τόσο λιγότερες είναι οι ασυνείδητες συγκρούσεις της παιδικής του ηλικίας, που δεν έχουν λυθεί, οπότε και μικρότερη η ανάγκη για κινητοποίηση αμυντικών μηχανισμών. Όσο πιο νευρωτικό ή διαταραγμένο στην προσωπικότητα του, τόσο υπάρχουν άλυτες ασυνείδητες συγκρούσεις, που συνεχώς κινητοποιούν αμυντικούς μηχανισμούς, που δημιουργούν συμπτώματα και έκπτωση της διαπροσωπικής ή κοινωνικής ή επαγγελματικής λειτουργίας του ατόμου. Ορισμένοι μιλούν επίσης για «ώριμους» ή «προσαρμοστικούς» και «ανώριμους» ή «δυσπροσαρμοστικούς» μηχανισμούς ανάλογα με τον βαθμό που παραποιείται η πραγματικότητα, σαν αποτέλεσμα της λειτουργίας του συγκεκριμένου αμυντικού μηχανισμού. Σε κάθε περίπτωση λειτουργούν ως παραμορφωτικοί φακοί. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς, χωρίς να τους αναλύσουμε : αναπλήρωση, αναστροφή, απώθηση, άρνηση, διανοητικοποίηση, διάσχιση, διαχωρισμός, εκδραμάτιση, ενσωμάτωση, εξιδανίκευση, καταστολή, μετάθεση, μετατροπή, μόνωση, παλινδρόμηση, υποκατάσταση κ.λπ.
Προβολή λέγεται εκείνος ο μηχανισμός άμυνας κατά τον οποίο το άτομο μεταθέτει στους άλλους στοιχεία , ιδιότητες, συμπεριφορές που υπάρχουν μέσα του, προκειμένου να αποποιηθεί τις δικές του ευθύνες ή ενοχές.
Ο μηχανισμός της προβολής διαλύει το σύνδεσμο ανάμεσα στις επικίνδυνες ενορμήσεις και το Εγώ και σ΄αυτό μοιάζει με την άμυνα της απώθησης. Δηλαδή το ασυνείδητο [Αυτό (id)] στην απώθηση όσο και το Εγώ στην προβολή εμποδίζουν τις απειλητικές ενορμήσεις να συνειδητοποιηθούν. Με την απώθηση η ανεπιθύμητη σκέψη απωθείται, καταχωνιάζεται στο ασυνείδητο, ενώ στην προβολή αποδίδεται στον έξω κόσμο
Η προβολή ανακουφίζει το άτομο ψυχικά , γιατί το απαλλάσσει από το δυσβάσταχτο φορτίο των ενοχών και των ευθυνών.

άλλωστε ,όπως έγραφε και ο Κ.Π.Καβάφης:

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες την ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου

βλέπουμε συνεχώς τον εαυτό μας. Δηλαδή προβάλλουμε τις δικές μας ποιότητες στους άλλους. Αλλά ποιόν εαυτό προβάλλουμε~ Τον ψευδαισθησιακό, τον κατακερματισμένο εαυτό, που είναι αποτέλεσμα ενδοβολής πολλαπλών εξωτερικών καθρεπτισμών των άλλων συνανθρώπων, που και αυτοί με τη σειρά τους προβάλλουν στον καθρέφτη της συνείδησής μας το δικό τους φαντασιακό εαυτό …;Μοιάζει δηλαδή με το δωμάτιο των καθρεπτών με τα πολλαπλά είδωλα, που κατασκεύασε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Ο Γκουρτζίεφ και στη συνέχεια ο Ουσπένσκυ υποστηρίζουν ότι το εγώ του ανθρώπου αποτελείται από πολυάριθμα διαφορετικά και συχνά αντιθετικά υπο-εγώ που εναλλάσσονται στο τιμόνι της συνειδητότητας, αλλά αγνοούν το ένα την παρουσία των άλλων,  εξ αιτίας της ύπαρξης μονωτικών ψυχολογικών διαχωριστικών , που ονομάζουν αντικρουστήρες. Ο Ηράκλειτος  δηλώνει χαρακτηριστικά : « Ξεχνούν και δεν προσέχουν ότι συμβαίνει γύρω τους, στον ξύπνιο τους οι άνθρωποι ,όπως στον ύπνο τους.. Αυτό το προσωπικό σύμπαν στο οποίο είναι καθηλωμένοι, δογματικοί , ασυνείδητοι και απομονωμένοι οι άνθρωποι, αντιστοιχεί στην κατάσταση του δεσμώτη στο βάθος του σπηλαίου του Πλάτωνα. Η έννοια του σπηλαίου προϋπάρχει στα Ορφικά κείμενα , όπου ο γήινος κόσμος απεικονίζεται  στεγασμένος μέσα σε ένα σκοτεινό σπήλαιο. Στη σύγχρονη εποχή ο Μύθος του σπηλαίου έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά λογοτεχνικά κείμενα και κινηματογραφικά έργα, όπως τον Γλάρο Ιωνάθαν και το Μάτριξ, για να αναφέρω τα πιο δημοφιλή.

Η άγνοια της πραγματικότητας  είναι η ρίζα του πόνου σε αυτό το θέατρο των σκιών.

Ενώ ο πόνος είναι το αποτέλεσμα της άγνοιας, μπορεί να λειτουργήσει και ως πικρό φάρμακο για την άγνοια! Ο πόνος από τη φύση του δεν επιβεβαιώνει αλλά διαψεύδει, καταρρίπτει, διαλύει. Αυτή η διάψευση τι προκαλεί στο νου, που είναι φτιαγμένος από την ιζηματική συσσώρευση πολλών στρωμάτων σκέψεων, συναισθημάτων και δράσεων ;
Συντρίβει την ψευδαίσθηση που έχουμε  για τον εαυτό μας.. Όσο μεγαλύτερος ο πόνος τόσο μεγαλύτερη η ματαίωση και η δυνατότητα κατάρρευσης της εγωικής φυλακής. Λέγω δυνατότητα γιατί δυστυχώς όλοι οι άνθρωποι δεν τον αξιοποιούν το ίδιο. Μερικοί καταφεύγουν στην αναισθησία με διάφορα χημικά ή ψυχολογικά ναρκωτικά και άλλοι στην αυτοκαταστροφή ή την κατάθλιψη. Χρειάζεται δηλαδή μια ειδική ψυχοσύνθεση και κατάλληλη προετοιμασία, ίσως και κάποια εξωτερική βοήθεια για να γίνει ο πόνος σωτήριο φάρμακο. Η Μυητική Πύλη του πόνου δεν είναι βέβαια η μοναδική και αναπόδραστη για να εισχωρήσει κανείς στα άδυτα της ψυχής που είναι και η ψυχή του Σύμπαντος. Υπάρχει ο δρόμος της  υπαρξιακής απογοήτευσης, ο δρόμος της Μεγάλης Νοσταλγίας, ο δρόμος της αυτοενθύμησης και ο δρόμος του Θείου έρωτα.

Ο νους πρέπει να αδειάσει για να γεμίσει από αυτό που Υπάρχει. Τότε, για πρώτη φορά, αντιλαμβάνεται το μεγαλείο του μυστηρίου της ζωής και αφυπνίζεται από το συλλογικό όνειρο-εφιάλτη.

Πρέπει να χαθείς για να βρεθείς. Για να βρεις αυτό που είσαι πρέπει να υπερβείς αυτό που νομίζεις ότι είσαι!

ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΑΤΗ
Πολλά (καλά) άτομα, στον υπερβολικό ζήλο να υποτιμούν τη βία, το μίσος και τον εγωισμό, επιδεικνύουν αφέλεια : έχουν ανάγκη να πιστεύουν στην “καλοσύνη” του πλησίον τους για να μη χάσουν τελείως την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Η πίστη τους στις θετικές δυνατότητες του ανθρώπου είναι τόσο εύθραυστη, που αναγκάζονται να κλείνουν τα μάτια τους μπροστά στην κακία και στην εξαπάτηση ατόμων και ομάδων. Από την άλλη μεριά, ο κάθε αναζητητής προτιμά την ασφάλεια της προστασίας της ομάδας από το να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη της εξέλιξής του και να χαράξει το δικό του δρόμο. Μέχρις ότου όμως κανείς κλείνει τα μάτια, οι προσπάθειές του για ανάπτυξη είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Η εμπιστοσύνη στον ίδιο τον εαυτό και στους άλλους, πρέπει να ριζώνει στο σκληρό βράχο της πραγματικότητας, δηλαδή στην ικανότητα να αναγνωρίζεις το κακό όπου υπάρχει και να διακρίνεις το ψέμα, την καταστρεπτικότητα και την εξαπάτηση, όχι μόνο εκεί που είναι εμφανείς, αλλά και εκεί που μεταμφιέζονται  και εκλογικεύονται.  Ακόμη και όταν αυτή η στάση μπορεί από μερικούς να χαρακτηριστεί  κυνική , στην ουσία είναι διάκριση, είναι άρνηση να παίξεις το ρόλο του θύματος και να προκαλείς κάποιους να γίνουν θύτες.